آشنایی با آزمون VCUG

سیستروتروگرام (VCUG) روش تصویربرداری از دستگاه ادراری فرد است که از مقدار کمی اشعه استفاده می کند. کودک ممکن است هنگام ادرار کردن احساس درد داشته باشد. برای علت یابی و تشخیص این مشکل از سیستروتوروگرام (VCUG) استفاده می شود. 

این آزمون معمولا در کودکان برای بررسی مثانه و سیستم ادراری تحتانی با استفاده ازاشعه ایکس و فلوروسکوپی وماده حاجب انجام می شود.   تصویر به دست آمده با اشعه ایکس، مستلزم در معرض تابش قرار دادن یک قسمت از بدن به میزان کمی از تابش یونیزان برای تولید تصاویر داخل بدن است. اشعه ایکس قدیمی ترین و معمول ترین روش تصویربرداری پزشکی است. فلوروسکوپی رویت اندام های داخلی در حال حرکت را امکان پذیر می سازد. هنگام پر و خالی شدن مثانه، رادیولوژیست با استفاده از فلوروسکوپی قادر به دیدن و ارزیابی آناتومی وعملکرد مثانه و دستگاه ادراری تحتانی می باشد.

برخی از موارد کاربرد معمول این روش کدامند؟

پزشک متخصص آموزش دیده، آزمون های رادیولوژی  را در جهت نمایان ساختن آب نرمالی های مربوط به جریان ادرار دستگاه ادراری یاری می دهد.  این آزمون اغلب بعد از عفونت دستگاه ادراری برای تعیین شرایط و تشخیص بیماری هایی ازقبیل رفلاکس مثانه به حالب درخواست می شود.

رفلاکسVU : ادرار تولید شده درکلیه از طریق حالب ها به مثانه می رود. موقع پرشدن مثانه یک مکانیسم دریچه ای از برگشت ادرار به بالا و داخل کلیه ها جلوگیری می کند. ادرار مثانه را از طریق مجرای ادراری ترک کرده و در طول ادرار کردن از بدن حذف می شود. در برخی از کودکان ، آبنرمالی واقع در دریچه یا حالب اجازه بازگشت جریان به ادرار می دهد؛ درموارد خفیف ادرار به قسمت تحتانی حالب باز میگردد و در موارد شدید ادرار به کلیه برگشت داده می شود و باعث متورم شدن آن یعنی هیدرونفروز می شود. معمولا این شرایط حالت مادرزادی دارند. موارد دیگری که باعث رفلاکس می شوند شامل: انسداد مثانه، تخلیه ناکامل مثانه، عفونت های دستگاه ادراری، ادرار غیر طبیعی همراه بافشار بالای داخل مثانه، عفونت دستگاه ادراری ممکن است تنها علائم این بیماری باشد.

چگونه برای VCUG آماده شوم؟

 اگر بیمار از داروی خاصی استفاده می کند و یا به ماده حاجب حساسیت دارد، پزشک را در جریان قرار دهد. همچنین پزشک رادر جریان بیماری های اخیر و یا شرایط پزشکی و درمانی دیگر بگذارد.  این روش با استفاده از اشعه X انجام می شود و چون اشیای فلزی روی تصویر تاثیر می گذارد، لازم است از پوشیدن لباس های زیپ دار و یا گیره دار خودداری شود. این آزمون آمادگی خاصی لازم ندارد.  به بچه های بزرگتر ممکن است درطول آزمون گان پوشانیده شود. ضمن اینکه جواهر آلات وعینک باید در آورده شوند. داروهای مسکن به ندرت درطول آزمون ممکن است استفاده شود.

کارکرد این روش چگونه است؟

اشعه X شکلی از تابش شبیه نور یا امواج رادیویی است، که به سمت بدن می تابد و نواحی مختلف بدن به درجات متفاوت اشعه X را جذب می کنند  و  تصویر روی فیلم فوتوگرافی یا یک صفحه مخصوص ثبت می شود. در فلوروسکوپی از پرتو اشعه پیوسته برای ایجاد سکانسی از تصاویر برروی صفحه فلوروسنت یا مانیتورشبیه به تلویزیون استفاده می شود.

هنگامی که از ماده حاجب استفاده می شود نواحی مورد آزمون به صورت سفید به طور واضح مشاهده می شوند. این تکنیک اختصاصی اشعه X ، این امکان را برای پزشک جهت رویت ارگان های داخلی در حال حرکت فراهم می کند در همان حال تصاویر گرفته می شوند و به صورت فیلم یا الکترونیکی بر روی کامپیوتر ذخیره می گردند.

این آزمون چگونه انجام می شود؟

این آزمون معمولا به صورت سرپایی انجام می شود. تکنولوژیست با پوزیشن دهی بیمار روی تخت، آزمون را شروع می کند. نوزادان وکودکان برای بی حرکت ماندن ممکن است با نوار یا باند ثابت نگه داشته شوند. سپس از مثانه تصویربرداری می شود.  بعد از تمیز کردن ناحیه تناسلی کاتتر از میان مجرای ادراری به داخل مثانه عبور داده می شود. یورترا مجرایی است که ادرار را از مثانه به بیرون بدن هدایت می کند. مثانه با ماده حاجب پر می شود سپس کاتتر عقب کشیده شده وخارج می گردد.  رادیولوژیست ویا تکنولوژیست پرشدن مثانه و همچنین هرگونه برگشت مایع به کلیه ها را ازطریق مانیتور فلوروسکوپی مشاهده می کند. چند تصویر در همان موقع از مثانه و مجرای ادراری گرفته شده سپس مثانه بیمار خالی می شود. تصویر موقع تخلیه ادرار-حین ادرار- آخرین تصویر می باشد. زمان تصویر برداری برای کاهش تارشدگی تصویر باید نفس خود را به مدت چند ثانیه نگه دارید. درضمن زمان تصویربرداری،تکنولوژیست به اتاق کنتر ل یا به پشت دیوار جهت مدیریت وکنترل دستگاه مراجعه می کند. زمانی که آزمون به طور کامل انجام شد ممکن است ازشما تقاضا شود تا زمان تایید تصاویر گرفته شده منتظر بمانید.

منافع این آزمون دربرابر مضرات آن چیست؟

مزایا:

• VCUG می تواند برای تشخیص و درمان دستگاه ادراری و درنتیجه درجلوگیری از تخریب کلیه ها تصاویر با اطلاعات بالا به پزشک ارائه دهد. این آزمون یک روش تهاجمی خفیف با عوارض نسبتاً اندک است.
• اغلب می تواند اطلاعات کافی برای هدایت درمان بیمار با تجویز دارو و اجتناب از روشهای تهاجمی چون جراحی ارائه بدهد.
• این روش سریع وبی درد وکم هزینه تر از روش های دیگری چون سی تی اسکن و MRI است.
• بعد از انجام آزمون هیچ گونه تابشی از اشعه X دربدن بیمار باقی نمی ماند.  معمولا اشعه X مورد استفاده در آزمون های تشخیصی هیچ عوارضی ندارد

مضرات:

• همیشه یک احتمال اندکی از ایجاد سرطان ناشی از تابش زیاد اشعه وجود دارد با این حال فایده تشخیص صحیح به خطر آن می چربد.

محدودیت های VCUG چیست؟

این آزمون نمی تواند در مواردی چون انسداد جریان ادرار از کلیه ها مورد ارزیابی قرار گیرد. در موارد مشکوک به این گونه انسداد ، آزمون های اضافی نیز الزامی است.  همچنین در موارد عفونت فعال بدن، عفونت حاد ادراری و عفونت درمان نشده وجود دارد، این آزمون نباید انجام شود.